آشنایی با یونجه2

[supsystic-slider id=1 position=”center”]

یونجه که در زبان فارسی به آن اسپست باغی،سپست،سبیس یا درفا گویند، گیاهی است علفی، پایا و از تیره پروانه واران و همدسته شبدرها که ارتفاع آن تا یک متر میرسد دارای ساقه های بلند و برگچه های نازک ، نوک تیز و بیضی شکل میباشد.

گل هایش غالبا بنفش ، کوچک یا گاهی زرد رنگ است و به شکل سیر ،میوه این گیاه مانند صدف بوده ودانه داخل میوه مانند لوبیا ولی کوچتر از آن است. این گیاه ریشه ای بسیار عمیق دارد که تا 3 متر به عمق زمین نفوذ می کند، در نتیجه ویتامین ها و موادمعدنی را از خاک تهیه می کند.

یونجه یک حبوبات علوفه ای چند ساله است که به طور معمول چهار تا هشت سال عمر می کند، اما بسته به تنوع آب و هوایی می تواند بیش از 20 سال عمر کند.

به دلیل سیستم ریشه عمیق، این گیاه به بهبود حاصلخیزی نیتروژن خاک و محافظت دربرابر فرسایش خاک کمک می کند.

این گیاه از علف های خوب مراتع است و بهترین نوع آن سبز املس (نرم) است. این گیاه در اکثر نقاط جهان رشد می کند و به صورت وحشی در بعضی نواحی معتدل آسیا و شمال آفریقا می روید که انواع و اقسام دارد. مزاج این ماده تازه در آخر اول گرم و تر و خشک آن، گرم و خشک است و قوتش تا سال باقی می ماند.

کشاورزی یونجه

در مناطقی که دارای زمستان های معتدل هستند بهتر است در پاییز به اندازه کافی زود کاشت، تا قبل از اینکه سرما رشد گیاه را متوقف کند گیاه بتواند مستقر شود؛ و در مناطقی که دارای زمستان های سرد هستند گیاه باید در بهار کشت شود و کشت آن باید زود انجام شود تا قبل از شروع گرما تابستانه گیاه مستقر شود.

بهترین دمای خاک برای جوانه زنی بذر یونجه بین 18 تا 29 درجه سلیوس است، ولی بذر این گیاه می تواند در دمای بالاتر از 2.8 درجه سلیوس جوانه بزند. مسلمن هرچه دمای خاک بهینه تر باشد سرعت جوانه زنی بذر افزایش می یابد، بنابر این مدت زمان کاشت تا جوانه زنی کاهش می یابد.

 کاشت یونجه با بذر کار بر کاشت با دست ترجیح دارد؛ و فاصله بین هر ردیف 140-150 سانتی متر و عمق کاشت 1-3 سانتی متر در نظر گرفته شده است. از علف ها هرز برای این گیاه سس است که بسیار خطرناک است و می تواند کل منطقه را آلوده کند و می توان با نفت یا علف کش ها تماسی یا سوزاندن آن را کنترل نمود .

مقدار آب مورد نیاز این گیاه در سال تقریبا 1000 تا 2000 میلی متر است. جذب آب 24 تا 48 ساعت پس از آغاز کاشت بذر آغاز می شود.

مواد معدنی و پروتئین ها

یونجه سرشار از ویتامین های K،E،C،A و همچنین دارای آمیلاز که آنزیم مخصوص هضم مواد نشاسته ای می باشد.

آنزیم های بسیاری در این گیاه یافت می شود به عنوان مثال می توان از امولسین، اینورتاژ، و پکتیاز نام برد. یونجه دارای حدود20% پروتئین می باشد آمینواسید های موجود در پروتئین های یونجه عبارتند از: لیزین، آرژنین، هیستیدین، آدنین، فنیل، آلانین، آسپاراژین و سیستین.

یونجه دارای اسید فسفریک نیز هست. این گیاه همچنین دارای منیزیم، آن و مقدار جزئی ارسنیک و سیلیس است؛ بنابراین از نظر مواد غذایی بسیار قوی است و غذای خوبی برای انسان و حیوانات است.

آفات یونجه

مانند بسیاری از گیاهان، یونجه نیز می تواند مورد حمله آفات و عوامل بیماری زا قرار گیرد. این بیماری ها اغلب علائم ظریفی دارند که به راحتی به اشتباه تشخیص داده می شوند و می توانند برگ ها، ریشه ها وساقه ها را تحت تاثیر قرار دهند.

برخی از آفات مانند شته ها،کرم های ارتشی و خرطوم سیب زمینی می توانند عملکرد این گیاه را به طور چشمگیری کاهش دهند، به خصوص هنگام دومین قلمه زدن آن زمانی که هوا در گرم ترین موقع سال است.

شته یونجه خالدار، که به طور گسترده در استرالیا پخش شده است. نه تنها شیره را می مکد، بلکه سموم بزاقی را نیز به برگ ها تزریق می کند.

حشره کش های ثبت شده یا کنترل گر های شیمیایی گاهی اوقات برای جلوگیری از این امر استفاده می شوند و برچسب های دوره نگهداری را قبل از چرای علوفه یا برش برای یونجه یا سیلو مشخص می کنند.

انواع روش های آبیاری گیاه یونجه

آبیاری غرقابی

روش آبیاری غرقابی یکی از بهترین روش آبیاری در ایران است. بزرگ ترین عیب آبیاری غرقابی، سخت شدن و سله بستن سطح خاک در موقع خاک آب است که باعث ناتوان کردن یونجه جهت جوانه زدن و سر از خاک درآوردن می شود.

آبیاری ردیفی یا نشتی

برای جلوگیری از سله بستن خاک و نیز به منظور یاری رساندن به بذرهای جوانه زده که سبز شوند و سر از خاک درآورند، امروز روش آبیاری ردیفی یا نشتی انتخاب شده است که کمک بسیار زیادی برای رسیدن به این دو هدف می کند.

آبیاری بارانی

در اراضی شیب دار که امکان آبیاری غرقابی یا نشتی مزرعه یونجه وجود ندارد آبیاری بارانی روشی سودمند و شاید تنها روش آبیاری خواهد بود. به طور کلی، سیستم آبیاری بارانی برای زراعت این گیاه (Alfalfa) در خاکهای سبک، شیب دار یا دامنه ها، و در خاکهایی با نفوذپذیری زیاد و کم عمق به کار گرفته می شود.

آبیاری زیر زمینی

این روش آبیاری، که از طریق کانال های زیرزمینی انجام می شود، در شرایط کنونی، به کار بردن این روش در کشور ما عملی نیست

گونه های مختلف یونجه

مدیکاگو اوربی کولاریس-مدیکاگو ساتوا یا یونجه معمولی-مدیکاگو فالکاتا-مدیکاگو ریجیدولا-مدیکاگو تری بولوییدس-مدیکاگو کوروناتا- مدیکاگو دنتی کولاتا- مدیکاگو هیسپیدا- مدیکاگو ماکولاتا- مدیکاگو می نیما- مدیکاگو لاسی نی آتا- مدیکاگو لوپولینا- مدیکاگو سی لی آریس

یونجه و اهمیت آن در تغذیه دام

یکی از ویژگی های ممتاز نشخوار کنندگان توانایی تبدیل غذاهایی همچون علوفه خشک، مواد الیافی و فرآورده های فرعی صنعتی غیر قابل مصرف برای انسان به غذاهای قابل مصرف مانند گوشت و شیر است.

این توانایی نتیجه تجزیه مواد خوراکی به کمک میکروبهای موجود در پیش معده نشخوار کنندگان و استفاده آنها ار محصولات نهایی جهت اعمال فیزیولوژیک خود می باشد، که در نهایت منجر به تولید مواد پروتئینی قابل مصرف برای انسان می شود.

گیاهان علوفه ای از نظر فیزیولوژیکی و اقتصادی قسمت عمده جیره غذایی دامها را تشکیل می دهند، به طوری که 70-60 درصد کل ماده خشک دریافتی، از علوفه است. و دامها جهت اعمال صحیح کار شکمبه می بایستی به مقدار کافی فیبر دریافت کنند که در این بین یونجه به عنوان بهترین گیاه علوفه ایی برای دامها نشخوار کنندگان مشخص می شود. ارزش غذایی این گیاه بیش از سایر گیاهان علوفه ای باشد در صورتی که نسبت انرژی به پروتئین آن کمتر است.

این گیاه در هر چین دارای مراحل مختلفی از رشد می باشد که ترکیبات شیمیایی آن در هر مرحله با مرحله قبل و بعد آن فرق می کند. از طرف دیگر ترکیبات شیمیایی برگ و ساقه نیز اختلاف دارد. یعنی برگ آن بسیار پر ارزش تر از ساقه آن است.

این گیاه از نظر کلسیم گیاهی غنی است. ولی فسفر آن متوسط است. بنابراین درصورتیکه بخواهیم از این ماده خوراکی به مقدار زیاد مصرف کنید، بایستی در جهت حفظ تعادل کلسیم به فسفر اقدام گردد.

حیوانات یونجه هایی  را که به مقدار زیاد به گل نشسته و یا در پایان گل دادن باشند، با بی اشتهایی می خورند، علت آن را در بالا رفتن در صد مقدار الیاف خام در مرحله پایان گل و سخت و خشبی شدن گیاه می دانند، دوم وجود مواد تلخ و همچنین ساپونین و نوعی الکالوئید مخصوص حبوبات در آن می دانند.

بهترین زمان برداشت یونجه به هدف آن بستگی دارد در صورتیکه می خواهید علوفه دامی با کیفیت بالا مثلا جهت خوراک گاو های شیری فروخته شود زمان برداشت این گیاه باید در مرحله غنچه دهی یا زودتر از آن انجام گیرد (دوره 28 روز یا کمتر) اما اگر قصد تغزیه گوساله های پروای را دارید(یونجه با کیفیت زیاد مد نظر نیست) یونجه را باید در زمان25-50 درصد گلدهی (دوره 42-35 روز) برداشت نمایند تا حداکثر محصول بدست آید.

زمانیکه یونجه در مرحله غنچه دهی محصول علوفه تولیدی شما 30-20 درصد کمتر شود اما از نظر پروتئین و نسبت ارزش غذایی بیشتری نسبت به زمان چیدن در مرحله اواسط گلدهی باشد.

اهمیت استفاده از یونجه در جیره طیور

استفاده از یونجه در جیره طیور به خاطر ارزش غذایی آن، می‌تواند بسیار مفید باشد. زیرا طیور معمولاً به انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی نیاز داشته و بهترین راه تامین ویتامین‌ها و مواد معدنی، جیره غذایی طیور می‌باشد.

 از این رو با استفاده از این گیاه در جیره غذایی، می‌توان به راحتی کمک نمود تا انواع طیور از جمله مرغ بومی تخمگذار سالم تر بوده و همچنین تخم باکیفیت تری تولید نمایند. زیرا برای تولید تخم مرغ با کیفیت، باید بتوان جیره غذایی با کیفیت برای مرغ‌های تخمگذار تهیه نمود.

استفاده از یونجه در جیره طیور می‌تواند جایگزین و یا مکملی بسیار مناسب برای برخی از مواد غذایی مانند کنجاله‌ها باشد. زیرا برخی از کنجاله‌ها ممکن است دیر هضم باشند، با استفاده از مقداری از این ماده به همراه این کنجاله‌ها، طیور می‌توانند راحت تر انواع مواد غذایی را هضم نمایند.

 استفاده از این گیاه در جیره غذایی طیور به خاطر اینکه معمولاً گیاه آن ریشه عمیقی داشته و در عمق خاک فرو می‌رود، بسیار مفید بوده، زیرا انواع مواد معدنی مورد نیاز بدن مرغ را از خاک می‌گیرد. بدین ترتیب محصولی بسیار ارگانیک و باکیفیت بوده، که در صنعت دام و طیور می‌تواند یکی از محصولات برای استفاده در جیره غذایی شناخته شود. استفاده از این گیاه در جیره طیور می‌تواند تاثیر بسزایی در سلامت طیور نیز داشته باشد.

 بهتر است برای استفاده از یونجه در جیره طیور، آنها را به صورت پودر درآورده، بدین ترتیب معمولاً مصرف آنها برای طیور بسیار راحت تر می‌باشد. این موضوع باعث می‌شود تا راحت تر یونجه را مورد استفاده قرار دهند.

با توجه به کیفیت بالای یونجه از نظر داشتن ارزش غذایی، معمولاً اغلب پرورش دهندگان طیور، این گیاه را به عنوان یکی از ترکیبات ثابت جیره غذایی شناخته و در طول سال یونجه به مقدار کافی ذخیره نموده، تا بتوانند همیشه از یونجه بهره کافی را ببرند. زیرا استفاده از یونجه در جیره طیور در طول سال لازم و ضروری می‌باشد.

یونجه دارای آنزیم‌های بسیار زیادی بوده و از جمله بهترین آنها آنزیم آمیلاز بوده، که این آنزیم معمولاً در هضم مواد نشاسته ای بسیار تاثیر گذار می‌باشد. اسید آمینه‌های ضروری و غیر ضروری بسیار زیادی نیز در این ماده وجود داشته، که از جمله آنها می‌توان به آرژنین و لیزین اشاره نمود.بدین ترتیب پروتئین مورد نیاز طیور را نیز به راحتی تامین می‌کند.

 بدین ترتیب استفاده از یونجه در جیره غذایی طیور می‌تواند بسیار مفید و کاربردی باشد. املاح معدنی که در این گیاه وجود داشته شامل آهن، آرسنیک، سیلیس و منیزیم می‌باشد.مقدار آهن موجود در این ماده دو برابر اسفناج می‌باشد. این موضوع سال‌هاست برای پرورش دهندگان طیور و دام محرز شده و این گیاه یکی از پایه‌های ثابت جیره‌های غذایی می‌باشد. البته زیاده روی در مصرف یونجه نیز مانند هر ماده غذایی دیگری توصیه نمی‌شود.